Έρευνα Αναπαραγωγικού Δυναμικού του Δάσους

Η έρευνα είχε ως στόχο να δημιουργήσει μια επιστημονική βάση για την αποκατάσταση του εναπομείναντος δάσους δρυός (Quercus petraea) μέσω του χαρακτηρισμού της χωροταξικής και δημογραφικής δομής του καθώς και της αναγνώρισης των περιοχών που χρήζουν αποκατάσταση.

Η Σαμοθράκη έχει μια μακρά ιστορία λιβαδικής και δασο-λιβαδικής χρήσης γης. Η τρέχουσα κατάσταση περιλαμβάνει σημαντικές απειλές για το οικοσύστημα κυρίως λόγω της υπερβόσκησης από αιγοπρόβατα. Το θέμα αυτής της μεταπτυχιακής εργασίας αποτελεί τον χαρακτηρισμό της χωροταξικής και δημογραφικής δομής των δρυοδασών του είδους Quercus petraea (άμισχος δρυς).

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις διαδικασίες αναγέννησης του δάσους ως κρίσιμου παράγοντα της δυναμικής του δάσους. Η έλλειψη αναγέννησης των δένδρων για παρατεταμένες  περιόδους εξαιτίας εντατικής παρουσίας φυτοφάγων ζώων μπορεί να οδηγήσει τα δάση πέρα από το σημείο ανατροπής, όταν τα ώριμα άτομα του δάσους πεθάνουν λόγω διαταραχών ή γήρανσης. Αυτό αποτελεί σημαντικό χαρακτηριστικό των Μεσογειακών δασών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αξιολόγηση του δυναμικού αναγέννησης του δάσους απευθύνεται σε έναν κρίσιμο δείκτη μελλοντικής ανάπτυξης του δάσους.

Η δομή του δάσους αντικατοπτρίζει τη χρήση γης των τελευταίων ετών στην περιοχή μελέτης. Η ύπαρξη ελάχιστων σπορόφυτων και το πυκνό δίκτυο από μονοπάτια βόσκησης αποτέλεσαν απόδειξη της υπερβολικής άσκησης πίεσης λόγω βόσκησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν δάσος  χαμηλού όγκου με υπέργηρα άτομα και αρκετά φθίνοντα δένδρα.

Περιοχές με πολύ υψηλή προτεραιότητα αποκατάστασης βρέθηκαν να καλύπτουν το 85,9% της περιοχής μελέτης. Κυρίως οι συστάδες γύρω από την περιοχή της Άνω Μεριάς καθώς και μέρη του Δάσους Μαρτίνη, και ιδιαίτερα σε υψηλό υψόμετρο, κινδυνεύουν άμεσα. Επομένως, η αποκατάσταση του δάσους είναι πολύ σημαντική για την βιωσιμότητα του οικοσυστήματος καθώς και για την αντιμετώπιση μελλοντικών συνθηκών, όπως περισσότερο ξηροθερμικών περιόδων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Δεύτερος στόχος ήταν η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας γύρω από την σημασία του δάσους ως μέρους της πολύτιμης κληρονομιάς του νησιού, λόγω της δυνατότητάς του να αντικατοπτρίζει την ιστορία του νησιού δια μέσω του μοτίβου ανάπτυξής του. Σημαντικό βήμα για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν η συμμετοχή κατοίκων του νησιού στην έρευνα μέσω του προγράμματος πολίτης επιστήμονας.

Η δομή του δάσους ανέδειξε παλαιά συστήματα βόσκησης δάσους καθώς και τις επιπτώσεις από τη σφαγή του 1821. Η έλλειψη ζώων τα χρόνια που ακολούθησαν το γεγονός επέτρεψαν την αναγέννηση του δάσους. Αυτό αναδεικνύει την σημαντική επίδραση των ζώων πάνω στη δυνατότητα αναπαραγωγής του δάσους στο νησί.

Το μοτίβο ανάπτυξης του δάσους που βρέθηκε κατέδειξε επίσης το συσχετισμό σημαντικών κοινονικο-οικονομικών αλλαγών. Καταγράφηκε επίσης μια περίοδος εντατικής καλλιέργειας και άνθησης κατά τον 18ο αιώνα καθώς και η απαρχή μιας σημαντικής οικονομικής περιόδου, της παραγωγής ξυλοκάρβουνου για εξαγωγή κατά τον 19ο αιώνα, ήταν ιδιαίτερα εμφανής.

Βεβαίως, υπάρχει ακόμη η ανάγκη για περισσότερη έρευνα σε σχέση με την επιτυχή εφαρμογή προγράμματος αποκατάστασης του δάσους. Ειδικότερα, η οικολογία της αναγέννησης χρήζει ιδιαίτερης περαιτέρω μελέτης. Η αναγνώριση θέσεων αναγέννησης και η ανάλυση της παραγωγής σπόρων, θήρευσης και βιωσιμότητας, είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία οποιασδήποτε προσπάθειας αναγέννησης του δάσους.