Τον Μάιο του 2014 διοργανώθηκε το δεύτερο θερινό σχολείο στη Σαμοθράκη. Τα μαθήματα είχαν τη μορφή δεκαπενθήμερης εκδρομής με φοιτητές και διδάσκοντες από πέντε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
Οι στόχοι του προγράμματος ήταν οι εξής:
- να φέρει αντιμέτωπους τους φοιτητές με την αναζήτηση λύσεων αειφορίας και ανάπτυξης σε πραγματικές συνθήκες εφαρμόζοντας τις αρχές της κοινωνικής οικολογίας,
- να τους εκπαιδεύσει σε μια σειρά θετικών και θεωρητικών μεθοδολογιών οι οποίες χρησιμοποιούνται στην κοινωνική οικολογία, και να συνεισφέρουν στην έρευνα,
- να δώσει την ευκαιρία στους φοιτητές να ζήσουν την εμπειρία της διεπιστημονικής έρευνας μαθαίνοντας πώς να συνδιαλέγονται με κατοίκους του νησιού σ’ ένα ξένο πολιτισμικά περιβάλλον (με τη βοήθεια διερμηνείας από κατοίκους κι από τους Έλληνες συμμετέχοντες).
Μια ομάδα είκοσι φοιτητών από πέντε πανεπιστήμια (Πανεπιστήμιο Lund, Σουηδία, Πανεπιστήμιο Galway, Ιρλανδία, Αυτόνομο Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης, Ισπανία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ελλάδα και Πανεπιστήμιο Alpen-Adria Klagenfurt, Aυστρία) προερχόμενοι από διάφορα γνωστικά πεδία, παρακολούθησαν εισαγωγικές διαλέξεις στα παρακάτω θέματα κι εκπαιδεύτηκαν στις αντίστοιχες ερευνητικές μεθόδους:
- Συνεντεύξεις σε ομάδες εστίασης με διάφορες ομάδες κατοίκων (αλιείς, αγρότες, επαγγελματίες του τουρισμού, εκπαιδευτικοί, και άλλοι). Η προετοιμασία και η υποστήριξη της ενότητας αυτής πραγματοποιήθηκε από έναν ανθρωπολόγο μόνιμο κάτοικο ο οποίος συντόνισε τις ομάδες (στα ελληνικά), και μία επίσης μόνιμη κάτοικο Αγγλίδα η οποία έκανε ταυτόχρονη διερμηνεία των συζητήσεων.
- Καταμέτρηση του ζωικού κεφαλαίου και υπολογισμός του πληθυσμού σε διάφορους τύπους ενδιαιτημάτων με δειγματοληψία αποστάσεων. Καλύφθηκαν πενήντα περίπου διαδρομές μήκους 1 km η καθεμία, σε όλη την επιφάνεια του νησιού. Έτσι οι φοιτητές εξερεύνησαν τα τοπία του νησιού, εξάσκησαν τις δεξιότητές στους στην παρατήρηση, τη μέτρηση από απόσταση και την καταμέτρηση, καθώς και στη χρήση κατάλληλων λογισμικών για την εξαγωγή αποτελεσμάτων. Συνεισέφεραν επίσης στο σημαντικό συμπέρασμα ότι ο αριθμός των ζώων έχει μειωθεί, πράγμα που αποτελεί βασικό στόχο για την προστασία του περιβάλλοντος.
- Υπολογισμός της φυτοκάλυψης στους βοσκότοπους και χαρτογράφηση των ενδείξεων διάβρωσης και υπερβόσκησης. Η φυτοκάλυψη αποτελεί σημαντικό δείκτη λιβαδικής υγείας και παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τη διαχείριση των βοσκοτόπων. Οι φοιτητές μέτρησαν τη φυτοκάλυψη σε δώδεκα σημεία του νησιού, με τη μέθοδο step-point σε πολλαπλές διαδρομές των 30 m. Εκτός από τη φυτοκάλυψη, τεκμηριώθηκαν και άλλες ενδείξεις υπερβόσκησης (π.χ. χαραδρώδης διάβρωση, σημάδια απορροής και μαζική εισβολή ζιζανίων) με φωτογραφίες γεωγραφικού εντοπισμού. Έγινε επεξεργασία των δεδομένων αυτών με λογισμικό σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών (GIS) και παρουσίασή τους σε χάρτη, με σκοπό τη διευκόλυνση της διαχείρισής τους.
- Μελέτη του τρέχοντος κοινωνικού μεταβολισμού του νησιού με την ανάλυση της ροής ενέργειας και υλικών. Με αφετηρία τις επίσημες στατιστικές (για τον πληθυσμό, την οικονομία, τον τουρισμό και τη χρήση της γης) που μεταφράστηκαν στα αγγλικά, οι φοιτητές κλήθηκαν να συμπληρώσουν τη βάση δεδομένων με συνεντεύξεις (για παράδειγμα με αγρότες και στο τυροκομείο για τον κύκλο παραγωγής των ζώων, με εκπροσώπους της δημόσιας διοίκησης για τα κατασκευαστικά έργα, με το πρατήριο καυσίμων για τις πωλήσεις καυσίμων, κτλ.), και με επιτόπια παρατήρηση. Κάθε ομάδα φοιτητών κλήθηκε να αναπαραστήσει έναν τουλάχιστο τομέα της τοπικής οικονομίας με βιοφυσικά δεδομένα.
- Χρήση των πλούσιων αρχαιολογικών ευρημάτων στο νησί για τον υπολογισμό των κοινωνικο-οικολογικών χαρακτηριστικών του νησιού κατά την αρχαιότητα, όπως: πόσες εργατοώρες χρειάζονταν για την κατασκευή ενός μνημείου; Ποιές προϋποθέσεις στην παραγωγικότητα της γης και της εργασίας επέτρεψαν την τροφοδοσία των εργατών από την παραγωγή του νησιού;
Κάθε ενότητα προετοιμάστηκε από έναν έμπειρο επιστήμονα ο οποίος εκ περιτροπής δίδασκε κι επέβλεπε καθεμία από τις πέντε ομάδες των τεσσάρων φοιτητών καθημερινά. Μεταξύ των επιβλεπόντων ήταν οι: Marina Fischer-Kowalski, Πάνος Πετρίδης, Tamara Fetzel, Raffael Hickisch και Sheba Schilk (Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικολογίας, Πανεπιστήμιο Alpen-Adria), Simron Singh (Πανεπιστήμιο του Waterloo, Καναδάς), Pernille Gooch (Πανεπιστήμιο Lund) και Henrike Rau (Πανεπιστήμιο Galway). Επιπροσθέτως, τέσσερις επιστήμονες από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών μας ενημέρωσαν για τις μετρήσεις ποιότητας νερού που διεξάγουν και μας έκαναν μια πρακτική παρουσίαση.
Τόσο οι φοιτητές όσο και οι διδάσκοντες έμειναν ενθουσιασμένοι από το μάθημα, εργάστηκαν σκληρά (ο καθένας μας σκαρφάλωνε κάμποσα χιλιόμετρα πάνω-κάτω στο βουνό κάθε μέρα), ενώ στο τέλος εξάχθηκαν ενδιαφέροντα ερευνητικά συμπεράσματα που θα χρησιμοποιηθούν για την ενημέρωση των κατοίκων στο νησί.